زمین‌لرزه‌های بزرگ ایران

کشور ایران بنا به گزارش‌های رسمی ارائه‌شده، در چهارمین رده­ در میان کشورهای آسیایی و در ششمین رده در بین تمامی کشورها از لحاظ وقوع حوادث طبیعی و نیز در رده­‌ی دهم جهان از لحاظ زلزله­‌خیزی قرار دارد. به طور میانگین سالانه در ایران 2900 نفر در اثر وقوع فجایع طبیعی جان خود را از دست داده و زندگی یک و نیم میلیون ایرانی تحت تأثیر قرار می­‌گیرد که در این میان، زمین‌لرزه بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است.

در دهه­‌ی اخیر نزدیک به 950 زمین‌لرزه در ایران به وقوع پیوسته و تلفات جانی و مالی گسترده‌ای را نیز به همراه داشته است. استعداد لرزه­‌خیزی بالا از یک سو و عدم وجود برنامه­‌ریزی و مدیریت صحیح، عدم رعایت استانداردهای ساختمان­‌سازی و سایر آسیب­‌پذیری­‌های اجتماعی، فرهنگی و غیره از سوی دیگر باعث شده است که ایران از لحاظ تلفات جانی و تعداد کشته‌شدگان ناشی از زمین‌لرزه در چهارمین رتبه دنیا قرار داشته باشد.

می‌توان گفت آنچه موجب افزایش تلفات در زلزله می‌شود، زلزله نیست بلکه ساختمان‌های غیرمقاوم یا کم مقاومتی است که در اثر غفلت‌ها، ندانم‌کاری‌ها، عدم احساس مسئولیت در انجام وظایف توسط دست‌اندرکاران ساخت‌وساز اعم از قانون‌گذاران، تدوین‌کنندگان آیین‌نامه‌های لرزه‌ای و ضوابط شهری و شهرسازی، طراحان و مالکان است که متناسب با مشارکت خود در ساخت‌وساز غیراصولی، باعث بروز چنین فجایعی می‌شوند.

علاوه بر تعداد بالای تلفات ناشی از زمین‌لرزه در ایران، وقوع زلزله­‌های سهمگین موجب آسیب دیدن زیرساخت‌ها و وارد شدن خسارت به اموال و دارایی­‌ها شده است. علاوه بر این به دلیل آسیب­پذیری جوامع، مناطق مسکونی و ضعف­‌های مدیریتی مختلف همواره شاهد رخداد فجایعی ناگوار هستیم که به چند مورد از این فجایع در جدول زیر اشاره شده است.

زلزله‌های بزرگ ایران در 60 سال اخیر

در برنامه‌ریزی توسعه­‌ی شهری بر آسیب‌پذیری شهرها تأکید بسیاری شده است، زیرا رخداد حوادث طبیعی در شهرها به دلیل تمرکز بالای جمعیت، فعالیت‌ها، سرمایه‌ها و وجود بسیاری از تأسیسات زیربنایی و رو بنایی، خسارات جانی و مالی وسیعی را در بر خواهد داشت؛ به ویژه در سال­های اخیر که گسترش بی‌رویه و غیراصولی رشد جمعیت شهرها و افزایش مهاجرت، تراکم بیشتر سرمایه، افزایش حاشیه‌نشینی، احداث مراکز جمعیت در مناطق پرخطر و افزایش تقاضا برای ساختمان­‌های بیشتر نیز باعث تسریع در روند رشد خسارات ناشی از فجایع طبیعی شده است. خطرات ناشی از حوادث طبیعی بزرگ علاوه بر عواقب اجتماعی، تأثیرات اقتصادی قابل‌توجهی بر اقتصاد دولت­ها و مردم، مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه ایجاد می‌نماید؛ لذا واضح است که اهمیت موضوع مدیریت و کاهش ریسک و خسارات ناشی از فجایع طبیعی به ویژه زمین‌لرزه در کشور ما امری غیرقابل‌انکار می­‌باشد.