برنامه اقدام مخاطره ازدحام جمعیت_ وزارت کشور

برنامه اقدام مخاطره ازدحام جمعیت، مجموعه تكالیف و وظایف وزارت کشور است که برگرفته از مواد و بندهاى قانون مدیریت بحران و با توجه به حدود وظایف دستگاه‌ها و اقدامات اولویت‌دار است كه اجراى آن‌ها با هدف كاهش خطر حوادث و سوانح ضرورت دارد. از آنجا كه برنامه ملی كاهش خطر حوادث و سوانح، رویكرد پیشگیرانه در برابر خسارات و تلفات مخاطرات طبیعی و انسان‌ساز را دنبال می‌کند، مجموعه تكالیف و وظایف دستگاه‌های مشمول قانون مدیریت بحران در این برنامه بر همین اساس تدوین گردیده است. ضرورت دارد این موارد كلی مورد توجه كلیه دستگاه‌های اجرایی دولتی و غیردولتی و نهادهاى عمومی قرار گیرد.
تدوین اقدامات، توسط گروه‌های تخصصی تشکیل‌شده در كمیته كاهش خطر حوادث و سوانح صورت گرفته است. هر یك از گروه‌های تخصصی در ارتباط با یك مخاطره خاص به مطالعات قوانین، مقررات، طرح‌ها، برنامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود در ارتباط با آن مخاطره پرداخته است و با در نظر گرفتن شرایط كنونی كشور، شرایط هر مخاطره و با توجه به حوزه وظایف و اختیارات دستگاه‌های مختلف موضوع ماده ٢ قانون مدیریت بحران كشور به تدوین اقدام‌های اولویت‌دار پرداخته است. در طول تدوین این اقدام‌ها، تیم‌هاى تخصصی جلسات مشتركی با نماینده‌های دستگاه‌های مختلف برگزار کرده‌اند تا در كنار حصول اطمینان از ضرورت پرداخت به هر اقدام، هماهنگی‌های لازم با دستگاه‌ها در ارتباط با حوزه وظایف و مسئولیت آن‌ها نیز انجام گیرد.
در رخداد مخاطرات، تعدادى از دستگاه‌ها مسئولیت مستقیم اقدام و ارائه خدمات به‌صورت سرویس‌دهی مستقیم دارند و تعدادى دیگر تحت تأثیر مخاطره آسیب‌پذیر هستند. ضرورت دارد با هدف ارائه خدمات به بهره‌برداران و سایر دستگاه‌های نیازمند، تدابیر و اقدامات پیشگیرانه‌ای توسط دستگاه مسئول مورد توجه قرار گیرد. كلیه دستگاه‌های مشمول قانون موظف هستند در برابر كلیه مخاطرات متنوع تهدیدكننده دارایی‌های آن‌ها، اقدامات پیشگیرانه‌ای را با هدف كاهش خطر در حوزه مسئولیتی خود انجام دهند.
در فرایند مدیریت خطر و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه با هدف كاهش خطر حوادث و سوانح، تحلیل خطر (شناخت خطرها، شامل ارزیابی مخاطره‌ها و ابعاد آن‌ها، شناخت، تحلیل آسیب‌پذیری‌های محتمل و شناسایی در معرض قرارگیری‌ها) و اقدامات كاهش خطر دو مرحله بنیادین هستند. ضرورت ویژه دارد كه دستگاه‌های مشمول قانون در اتخاذ رویكردها و اجراى اقدامات پیشگیرانه دو مرحله مهم مذكور اهتمام نمایند.
در برنامه اقدام تعدادى از دستگاه‌ها مسئول و تعدادى به عنوان همكار یا پشتیبان تعریف‌شده‌اند. ضرورت دارد كه دستگاه مسئول در تدوین برنامه عملیاتی، در صورت نیاز به همكارى دستگاه دیگر توافق و تفاهم‌های اولیه را انجام داده باشد. در این راستا، سازمان مدیریت بحران كشور مسئولیت هماهنگی و هم‌افزایی فی‌مابین دستگاه‌ها را خواهد داشت. دستگاه مسئول می‌تواند با توجه به تشخیص بالاترین مقاوم مسئول آن دستگاه، کارگروه‌های تخصصی تشكیل داده و با مسئولیت خود نسبت به هماهنگی‌های لازم اقدام نماید. همچنین باید هزینه‌های همكارى و پشتیبانی در ردیف برنامه‌های عملیاتی سالانه دستگاه‌های همكار و پشتیبان لحاظ گردد كه پس از تأیید سازمان مدیریت بحران به سازمان برنامه و بودجه اعلام می‌شود. در ادامه اقدامات اولویت‌دار با مسئولیت وزارت کشور در مخاطره ازدحام جمعیت، ارائه شده است.

هدف 1: بهبود نظام حكمرانی و توسعه ظرفیت‌ها با تأكید بر مدیریت یكپارچه و هماهنگ
اقدام اولویت‌دار: طراحی ساختار و تدوین شرح وظایف در مدیریت ازدحام جمعیت در اثر مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت و ظرفیت سنجی
خروجی مورد انتظار: برنامه مدون مدیریت جامع خطر مخاطره ازدحام جمعیت در شهر‌ها و روستا‌ها
دستگاه/ های همکار: وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران کشور
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: ایجاد سیستم و برنامه یکپارچه و هماهنگ مدیریت خطر حوادث و سوانح و تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌هاى نهاد‌ها و گروه‌هاى مختلف کنشگران/ذینفعان در خصوص مخاطره ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: ایجاد سیستم یکپارچه و برنامه تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها
دستگاه/ های همکار: سایر دستگاه‌هاى مرتبط موضوع ماده ٢ قانون
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تقویت و توسعه همکارى‌های بین‌المللی در مرحله پیشگیرى و کاهش خطر و اثرات ناشی از آن
خروجی مورد انتظار: هماهنگی‌هاى خارجی و داخلی- برنامه‌هاى آموزشی خارجی و داخلی- موافقت‌ها اعم از موافقت‌نامه، یادداشت تفاهم و غیره
دستگاه/ های همکار: وزارت امور خارجه، سازمان مدیریت بحران کشور
دستگاه/ های پشتیبان: دفاتر سازمان ملل متحد مستقر در تهران و نهاد‌هاى بین‌المللی و منطقه‌ای، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تدوین و توسعه سازوکار‌هاى اجرایی و نظارتی در خصوص عملیاتی نمودن تاب‌آورى در برابر مخاطره ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: سازوکار‌هاى اجرایی و نظارتی
دستگاه/ های همکار: ستاد کل نیرو‌هاى مسلح (سازمان بسیج مستضعفین)، وزارت کشور، شورا‌هاى اسلامی شهر‌ها و روستا‌ها
دستگاه/ های پشتیبان: قوه قضائیه، سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: ارتقاى فرهنگ مدیریت خطر حوادث و سوانح مبتنی بر جامعه و تقویت صلاحیت‌هاى حرفه‌ای کنشگران مدیریت خطر حوادث و سوانح از طریق تهیه و تدوین برنامه آموزش و ارزیابی هدفمند آن
خروجی مورد انتظار: تعداد آموزش‌هاى متناسب و مناسب ارائه‌شده در بازه‌هاى زمانی مشخص. به‌طور مثال ٦ ماهه و یا یک‌ساله
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، سازمان صداوسیماى جمهورى اسلامی ایران، ستاد کل نیرو‌هاى مسلح، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تنقیح قوانین، تعیین قوانین ناسخ و منسوخ و ساماندهی قوانین پراکنده و غیرمنسجم در خصوص مدیریت ازدحام جمعیت (با تأکید بر پیشگیرى و مدیریت خطر)
خروجی مورد انتظار: وضع قوانین جامع، یکپارچه و منسجم
دستگاه/ های همکار: ستاد کل نیرو‌هاى مسلح
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: به ‌اشتراک‌گذارى و انتقال تجربیات ملی در ارتباط با ازدحام جمعیت و استفاده از تجربیات بین‌المللی
خروجی مورد انتظار: ارائه کمک به کشور‌هاى نیازمند و کسب درآمد از طریق صدور دانش فنی، ارتقاى دانش داخلی با استفاده از تجربیات بین‌المللی
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، سازمان صداوسیماى جمهوری اسلامی ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
دستگاه/ های پشتیبان: وزارت امور خارجه جمهورى اسلامی ایران، سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

هدف 2: تحقق تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در مدیریت بحران بر مبناى درك صحیح و همه‌جانبه از خطر
اقدام اولویت‌دار: تحلیل فضایی حرکت جمعیت در زمان ازدحام ناشی از مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت
خروجی مورد انتظار: شناخت فضا و تحلیل کالبدى معابر کند، گره‌هاى ترافیکی، مسیر‌هاى داراى مشکل و نحوه جریان حرکت مردم و نحوه مدیریت آن
دستگاه/ های همکار: ستاد کل نیرو‌هاى مسلح، وزارت راه و شهرسازى، جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامی ایران، وزارت علوم، تحقیقات و فناورى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تهیه نقشه تحلیل در مقیاس محله/ ناحیه/ منطقه در خصوص ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: نقشه شناخت فضا و تحلیل کالبدى شهرى و زیر تقسیمات آن
دستگاه/ های همکار: ستاد کل نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)، سازمان نقشه‌بردارى کشور
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: برنامه نهادینه‌سازی استفاده از فناورى‌هاى نوین در کاهش خطر مخاطره ازدحام جمعیت (مانند ماهواره، پهپاد، تحلیل تصاویر، ITS، IOT، شبکه عصبی و ...)
خروجی مورد انتظار: شیوه‌نامه به‌کارگیرى فناورى
دستگاه/ های همکار: وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تهیه نقشه خطر ازدحام جمعیت شهرى
خروجی مورد انتظار: نقشه شناخت فضا و تحلیل کالبدى کلان‌شهری و بینکلانشهرى
دستگاه/ های همکار: وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)، فرمانداری‌ها، شهردارى‌ها (محدوده بین حریم قانونی شهر‌ها و جاده)، وزارت راه و شهرسازى، جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامی ایران، وزارت علوم، تحقیقات و فناورى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: عملیاتی نمودن استفاده از فناورى‌هاى نوین و بهروز در راستاى کنترل هوشمند و جلوگیرى از ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: فناورى‌هاى نوین و بهروز در راستاى کاهش خطر مخاطرات طبیعی
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى، معاونت علمی و فناورى ریاست جمهورى، وزارت علوم، تحقیقات و فناورى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تعلیم و آموزش بدو خدمت و ضمن خدمت براى کارکنان دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در ارتباط با ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: ارتقاى دانش کارکنان
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى ستاد کل نیرو‌هاى مسلح، وزارت نیرو، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، وزارت جهاد کشاورزى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: تولید محتوا و برنامه‌هاى آموزشی در ارتباط با مخاطره ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: ارتقاى دانش عمومی
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور)، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، وزارت راه و شهرسازى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: انجام پروژه‌هاى مطالعاتی و تحقیقاتی جامعه‌شناختی و روان‌شناختی مدل رفتار‌هاى بومی و بررسی و شناخت ویژگی‌هاى عکس‌العملی مردم در اجتماعات
خروجی مورد انتظار: مطالعات و تحقیقات
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: طراحی و توسعه نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌هاى قابل استفاده عمومی مبتنی بر موبایل در خصوص شناخت فضا و تحلیل کالبدى، تحلیل جریان‌های حرکت جمعیت جارى و نقاط پرتراکم جمعیتی با دید پیشگیرانه و مدیریت خطر و دسترسی راحت مردم به اطلاعات مرتبط با آن‌ها براى مدیریت بهتر شرایط و جلوگیرى بحران‌ها
خروجی مورد انتظار: انواع نرم‌افزار مبتنی بر تلفن همراه
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)، معاونت علمی و فناورى ریاست جمهورى
دستگاه/ های پشتیبان: جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامی ایران، سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تدوین و توسعه دستورالعمل‌ها و سازوکار‌هاى فضا‌هاى چندمنظوره و مبلمان سیار شهرى براى مناسبت‌هاى خاص
خروجی مورد انتظار: دستورالعمل، مکانیزم و سازوکار
دستگاه/ های همکار: جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (سازمان اورژانس کشور)، وزارت کشور
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: بررسی و انتخاب محل‌هاى مناسب و از پیش تعیین‌شده براى گردهمایی تجمعات با هدف کاهش خطر در برابر انواع مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت
خروجی مورد انتظار: تهیه نقشه‌هاى متناسب براى مکان‌یابی مکان‌های مناسب براى برگزارى تجمعات انبوه در راستاى انجام مطالعات خطر نظام‌مند
دستگاه/ های همکار: وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: شناسایی مسیر‌هاى ایمن و با خروجی‌هاى متعدد و داراى دسترسی مناسب با حداقل خطر از طریق ارزیابی خطر براى پیشگیرى از مخاطرات ناشی از ازدحام جمعیت، تخلیه اضطرارى امن با حداقل خطر
خروجی مورد انتظار: تهیه نقشه
دستگاه/ های همکار: وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌هاى مسلح (سازمان جغرافیایی نیرو‌هاى مسلح)، سازمان نقشه‌بردارى کشور
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تدوین شیوه‌نامه طراحی و نحوه استفاده از علائم و مبلمان شهرى استاندارد (چراغ‌قرمز، دوربین‌هاى کنترل ترافیک و نمونه‌هاى مشابه) مرتبط و استفاده از تجهیزات محیطی در راستاى هدایت جمعیت براى پیشگیرى از آسیب‌هاى ازدحام جمعیت و کنترل آن
خروجی مورد انتظار: شیوه‌نامه طراحی و نحوه استفاده
دستگاه/ های همکار: ستاد کل نیرو‌هاى مسلح
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

هدف 3: پاسخ مؤثر به حوادث و سوانح و بازسازى با مشارکت مردم در تمامی ابعاد کالبدى، اقتصادى، اجتماعی، نهادى و محیط زیستی
اقدام اولویت‌دار: تدوین بسیج عمومی براى مواردى مانند تخلیه امن اضطرارى در خصوص برنامه‌ریزی و مدیریت مخاطره ازدحام جمعیت در حوادث و سوانح طبیعی و انسان‌ساخت
خروجی مورد انتظار: فرآیند بسیج عمومی
دستگاه/ های همکار: وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ستاد کل نیرو‌هاى مسلح (سازمان بسیج مستضعفین)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: ایجاد، توسعه و بهره دارى مؤثر از سامانه‌هاى یکپارچه، پیش‌آگاهی و هشدار مخاطره ازدحام جمعیت
خروجی مورد انتظار: سامانه‌هاى یکپارچه و بروز پایش، پیش‌آگاهی و هشدار مخاطره ازدحام جمعیت
دستگاه/ های همکار: شهردارى‌ها، جمعیت هلال‌احمر جمهورى اسلامی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (سازمان اورژانس کشور)، ستاد کل نیرو‌هاى مسلح (فرماندهی کل انتظامی جمهورى اسلامی ایران)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان برنامه و بودجه